Veel prehistorische culturen hebben adembenemende kunstwerken achtergelaten, waarvan er vele geschiedenisboeken zijn binnengekomen. Kijkend naar de muurschilderingen in de Turkse neolithische nederzetting Çatalhöyük, de rijkelijk versierde schepen van de Cucuteni-Trypilja-cultuur of de gravures in het Ierse megalithische graf van New Grange, moeten we ons afvragen waar deze motieven vandaan komen en hoe sommige ervan zo vaak worden herhaald. Was het alleen de menselijke abstractie die deze ornamenten opriep, of zit er iets meer achter?

Portaal naar het rijk van de voorouders

Ieder van ons ervaart bijna dagelijks veranderde bewustzijnstoestanden, bijvoorbeeld wanneer we dromen hebben tijdens het slapen. Maar diepgaande bewustzijnsveranderingen kunnen ook opzettelijk worden veroorzaakt, bijvoorbeeld door ritmisch drummen, dansen, vasten, isolatie, sensorische deprivatie of psychotrope stoffen. Veel van deze technieken maken deel uit van de rituelen van natuurlijke naties en hoogstwaarschijnlijk prehistorische culturen.

Diagram van de verandering van bewustzijnstoestand die de entoptische verschijnselen toont die de individuele fasen begeleiden.

Een nadere beschouwing van de verschillende manifestaties van veranderde bewustzijnstoestanden zoals hypnagogie (een toestand tussen slaap en waken), bijna-doodervaring, sensorische deprivatie of psychedelische intoxicatie kan het beloop en de intensiteit van deze toestanden verdelen in drie fasen volgens zogenaamde entoptische verschijnselen. In de eerste fase verschijnen geometrische vormen zoals golvende lijnen en schaakborden. De volgende fase is een typisch gevoel van spiraalbeweging of direct een visioen van roterende spiralen, de zogenaamde vortex. Achter hem schuilt een wereld van volwaardige hallucinaties en visioenen boordevol droomwezens en gevoelens van zweven of vliegen.

Het is dan duidelijk dat deze ervaringen weerspiegeld worden in de verhalen, mythologieën, kosmologieën, maar ook het alledaagse leven en de kunst van mensen voor wie rituelen die entoptische verschijnselen oproepen gebruikelijk zijn en ze zelf hebben ervaren of althans indirect kennen van sjamanen en medicijnmannen. In de natuurlijke volkeren van vandaag is het mogelijk om deze ceremonies en de verbanden tussen visies en kunst in de levende cultuur te bestuderen en vragen te stellen aan mensen die deze ervaringen hebben gehad en hun betekenis kennen. Natuurlijk is deze mogelijkheid niet beschikbaar in prehistorische, lang uitgestorven culturen, en daarom moet de vraag worden gesteld: is het mogelijk om parallellen te vinden tussen kunst beïnvloed door veranderde bewustzijnstoestanden en prehistorische kunst?

Prehistorische kunst of prehistorische visioenen?

Bewijs van prehistorische kunst dateert uit het vroege stenen tijdperk en manifesteert zich bijvoorbeeld in de vorm van beelden van dieren en mensen uit mammoeten, gegraveerde kunst op de botten en het meest kleurrijk in grotkunst. Het was precies de grotkunst die de diepste spirituele lading had en de belangrijke rituelen weerspiegelde die werden uitgevoerd in het flikkerende licht van de goede binnenkant van de aarde.

De leeuwenman uit Hohlenstein-Stadel in Duitsland.

Het oudste bewijs van monumentale megalithische kunst komt uit het Verre Oosten, de Turkse plaats Göbekli Tepe. Hier werden 12 jaar geleden enkele duizenden cirkels opgericht met monolithische T-vormige kolommen in het midden. De stenen en kolommen waren bedekt met opmerkelijke gravures van dieren en wezens die dierlijke en menselijke delen combineren. Een vergelijkbare stijl van kunst en architectuur, zij het op een iets kleinere schaal, werd ontdekt in het nabijgelegen Nevalı Çori.

De tovenaar van Trois-Frères in Frankrijk

Rond 7000 voor Christus werd een nederzetting gesticht op de Konya-vlakte in het zuiden van Turkije, die inzicht gaf in de zielen van prehistorische mensen en inzicht gaf in veel van hun visies op de wereld en rituelen. Deze nederzetting, Çatalhöyük genaamd, bestond uit naast elkaar gebouwde huizen, die via een ladder vanaf een plat dak werden betreden. Er waren geen straten en al het sociale leven vond plaats op de daken of in het donker van huizen. In deze woningen is een onuitputtelijk aantal kunstwerken ontdekt in de vorm van muurschilderingen, reliëfs, sculpturen van stierenkoppen en beelden van godinnen. Onder hun vloer waren ook bewijzen van complexe begrafenisrituelen waarmee de dragers van deze lang uitgestorven cultuur eer betoonden aan hun doden en voorouders. Een van de meest voorkomende uitingen van prehistorische kunst was de weergave van zogenaamde theriantrops, dat wil zeggen half dieren, half mensen. Deze omvatten het beroemde beeldje van een leeuwenman uit Hohlenstein-Stadel in Duitsland of een grotschildering door een tovenaar uit Trois-Frères in Frankrijk, maar ook een afbeelding van een halve vogel, een halve man op een van de kolommen in Göbekli Tepe. De oorsprong van deze afbeeldingen kan een diepe trance zijn geweest waarin de menselijke ziel de gewone realiteit verlaat en een andere, soms dromerige, binnengaat, waarin een beoefenaar een transformatie in een dier kan ervaren of met dat dier kan communiceren. Een dergelijke transformatie is een van de favoriete thema's van de kunst van culturen die extatische rituelen beoefenen, maar wordt ook ervaren door gebruikers van psychedelica. Er zijn gevallen bekend waarin een persoon de transformatie in een tijger ervoer na inname van LSD en zichzelf zelfs als een tijger in een spiegel zag. Dit is echter precies de ervaring om getransformeerd te worden in een dier, en sommige mensen ervaarden het in een droom en zeiden dat het gevoel van 'een dier zijn' voor hen heel reëel was.

Een kolom uit Göbekli verslaat een halve gier, een half mens

In de kosmologie van de prehistorische mens speelden dieren een belangrijke rol als gids, adviseur en bemiddelaar bij de overgang tussen deze en de droomwereld. Dit blijkt uit de adembenemende schilderijen in de Spaanse en Franse grotten, die waarschijnlijk geen echte fysieke dieren vertegenwoordigen, maar hun spirituele vertegenwoordigers. Om deze reden was de keuze van dieren relatief beperkt - alleen die dieren werden afgebeeld die van groot spiritueel belang waren voor de mensen van die tijd en symboliseerden belangrijke delen van hun kosmologie. Dit idee wordt onderstreept door de gemodelleerde stierenschedels in Çatalhöyük, die zich op het grensvlak van de twee ruimtes van het huis bevonden - de ingang met de oven en de verhoogde platforms - en zo de twee symbolische ruimtes van elkaar scheidden.

De muurschilderingen in Çatalhöyük beelden ook gieren uit die de zogenaamde psychopomps vertegenwoordigden - wezens die de ziel van de overledene naar het hiernamaals droegen. Dit idee wordt ook geïllustreerd in een van de reliëfs van de veel oudere Göbekli Tepe. Begrafenisceremonies waarbij bepaalde personen werden uitgegraven, een begrafenisgebruik dat bekend is uit het huidige Tibet, luchtgraven genoemd, kan ook worden geassocieerd met gieren. De bevindingen van individuele schedels en onthoofde lichamen geven duidelijk aan dat de geselecteerde individuen op een meer complexe manier werden begraven, waaronder het plaatsen van het lichaam en, na enige tijd, het graf opnieuw te openen en een deel van de overblijfselen te verwijderen. Bovendien kan deze praktijk de visioenen van de ingewijde weerspiegeld hebben tijdens zijn inwijding, waarvan het gemeenschappelijke deel het ontrafelen van het door demonen of dieren ingewijde lichaam en de hereniging ervan was, gevolgd door de wedergeboorte van de ingewijde als sjamaan.

Scène van een stierenjacht uit Çatalhöyük

Het belang van stieren voor de Çatalhöyük-samenleving wordt ook benadrukt door de weergave van de stierenjacht, die blijkbaar niet alleen de echte jacht vertegenwoordigt, maar ook dansen met een heilig dier. Aan de ene kant van de scène zijn jagers die een grote stier omringen en er speren naar gooien, aan de andere kant zijn dansers gekleed in luipaardhuiden. Het is opmerkelijk dat sommige personages in de scène headless zijn. Deze cijfers vertegenwoordigen waarschijnlijk belangrijke voorouders, zoals blijkt uit de bovengenoemde bevindingen van lichamen zonder hoofd of afzonderlijke schedels. Zo was de stier een belangrijk spiritueel dier voor de toenmalige bewoners van de Konya-vlakte, wiens heiligheid vergelijkbaar is met de betekenis van de bizon voor de oorspronkelijke bewoners van de Amerikaanse Great Plains, waarvoor hij overvloed en openbaring van de heilige orde van de wereld vertegenwoordigt.

De verborgen boodschap van prehistorische vaten

Als we verhuizen naar het Neolithicum van Oost- en Centraal-Europa, vinden we hier in de periode tussen 5500 en 3800 voor Christus. prehistorische cultuur met rijk versierd aardewerk. In Oost-Europa, meer bepaald in het huidige Roemenië, Moldavië en Oekraïne, is het de Cucuteni-Trypilja-cultuur, in Centraal-Europa wordt het gevolgd door culturen met lineair keramiek, puntig keramiek en de cultuur van Moravisch beschilderd keramiek, genoemd naar de typische decoratie van hun schepen. En het is precies deze typische versiering van schepen die ons essentiële informatie geeft over deze lang ter ziele gegane bedrijven. Deskundigen zijn het er in het algemeen over eens dat de versiering van prehistorische vaten meer was dan alleen een decoratieve of praktische functie, en waren van mening dat het een vorm van communicatie was en de tribale identiteit van de samenleving in stand hield. De exacte aard van de informatie die op prehistorische schepen is gecodeerd, is natuurlijk moeilijk met zekerheid vast te stellen, maar de aard van de versiering kan ons veel vertellen.

Prehistorische vaten: 1) kweek met lineaire keramiek; 2) cultuur met puntig keramiek; 3) cultuur met Moravisch beschilderd keramiek; 4) Cucuteni-Trypilja-cultuur

De meest voorkomende decoratieve motieven zijn golvende lijnen, schaakborden, spiralen en geometrische vormen, dat wil zeggen ornamenten die in de natuur niet veel voorkomen. De vraag is dus waar deze patronen vandaan kwamen. Hoewel ze er te abstract uitzien, zijn ze zeker niet willekeurig, dus het is duidelijk dat hun makers wisten waarom ze dit of dat motief kozen om hun vaten te versieren. Als we terugkeren naar de tabel over entoptische verschijnselen, merken we dat een groot deel van deze verschijnselen is ingeprent in prehistorische keramiek. Het is dus heel goed mogelijk dat de wereld die ze wilden vastleggen niet de uiterlijke, maar de innerlijke is. In hun vaten weerspiegelden ze de wereld van veranderde bewustzijnstoestanden en de daarmee gepaard gaande optische hallucinaties, waaruit ze motieven putten en hun gevoel van verbondenheid met de gemeenschap versterkten, waarbij elke cultuur een ander entoptisch fenomeen belichtte. In het geval van de cultuur met lineaire keramiek of in het geval van de Cucuteni-Trypilja-cultuur was het voornamelijk een spiraal; in het geval van de cultuur met puntig keramiek domineerde de krukas en de cultuur met Moravisch beschilderd keramiek Welk ornament de overhand kreeg in de decoratie werd bepaald door de kosmologie van elke individuele cultuur, die deze patronen verbond met de overgang naar de wereld van dromen, een andere realiteit waarin deze kosmologie daadwerkelijk werd ervaren.

Een schip van de Šipibo-Conibo-stam uit Peru

Voor deze bewering is er een zeer goed beschreven parallel van de Shipibo-Conibo-stam uit het Amazonegebied, die een manier van leven leeft die niet lijkt op de eerste boeren van het neolithische Europa, ook al wordt deze al sterk beïnvloed door de penetratie van de westerse cultuur. De Šipibo-Conibo-stam woont in het Uyacali-stroomgebied in Peru en staat vooral bekend om zijn textielkunst met prachtige, met de hand geborduurde, kleurrijke patronen. Dezelfde patronen zijn te vinden op hun traditionele aardewerk. Naast het visuele effect hebben de motieven op het keramiek en textiel van deze stam echter nog een andere betekenis. De Šipibo-Conibo-stam is niet alleen beroemd om zijn prachtige kunstwerken, maar ook om zijn rituelen met de heilige klimplant van de yahé, ook bekend als de ayahuasca. Tijdens deze rituelen ervaren deelnemers een diep veranderde bewustzijnsstaat vergezeld van verschillende sensorische verschijnselen, waaronder visuele. En het zijn precies deze visuele manifestaties die worden ervaren tijdens de yahé-ervaring die worden weerspiegeld in de traditionele kunst van de inheemse bevolking van de Amazone. Deze patronen hebben echter ook een veel diepere betekenis door simpelweg de ervaren visies vast te leggen. Ze nemen heilige ikaro-liederen op, die niet alleen yahé-ceremonies begeleiden, maar ze ook bij alledaagse gelegenheden gebruiken.

Authentieke visualisatie van de ervaring van visie na inname van yahé.

Zoals blijkt uit het voorbeeld van de inheemse bevolking van de Amazone, konden de prehistorische mensen hun kosmologie op hun schepen vastleggen tijdens mystieke inwijdingsceremonies. Tijdens hen ervoeren ze diep veranderde bewustzijnstoestanden waarin ze spirituele wezens tegenkwamen, dierlijk, menselijk of goddelijk. De ontmoeting met het goddelijke moederwezen was waarschijnlijk belangrijk voor deze mensen, zoals blijkt uit talrijke vrouwelijke beeldjes die typerend zijn voor de Cucuteni-Trypilja-cultuur en voor Moravisch beschilderd aardewerk.

Een visie op de wereld vereeuwigd in steen

In Oost-Ierland, ongeveer 40 km ten noorden van Dublin, staat een opmerkelijk monument, beroemd om zijn zeer ingenieuze constructie en bewaard gebleven prehistorische kunst. Dit zijn de drie graven van Dowth, Knowth en waarschijnlijk de meest bekende van hen, Newgrange. Ze zijn ongeveer 5200 jaar geleden gebouwd en zijn daarom veel ouder dan de beroemde Stonehenge in Zuid-Engeland. Het hele gebied is het rijkste bewijsmateriaal voor megalithische kunst, met meer dan een kwart van de megalithische kunst in West-Europa alleen al in de Knowth Tomb. Deze kunst wordt weergegeven door gravures op de stenen die de binnen- en buitenstructuur van het graf vormen en toont meestal motieven van spiralen, damborden, ruiten, zigzaglijnen en andere abstracte geometrische vormen, die we ook tegenkwamen op prehistorisch aardewerk. Wat dit betreft, ook hier heeft kunst de ervaring vastgelegd van het overgaan in veranderde bewustzijnstoestanden - de wereld van goden, voorouders en heilige dieren.

Newgrange Tomb in Oost-Ierland

De constructie van deze graven helpt echter om andere geheimen van oude mensen en hun perceptie van de wereld te onthullen. De graven worden meestal gevormd door een stenen gang gebouwd van massieve monolieten, die de plafondstenen ondersteunen. Deze gang eindigt ruwweg in het midden van het graf of komt uit in een kamer in de vorm van een kruis, waarvan het plafond is gebouwd met behulp van een vals gewelf. Dit betekent dat de afzonderlijke stenen zo zijn geplaatst dat ze altijd in het midden van de ruimte uitsteken totdat ze volledig overlappen. Op deze massieve structuur werd klei vervolgens opgestapeld in de vorm van een heuvel en de omtrek ervan werd in sommige gevallen voorzien van andere megalieten, waarvan sommige rijkelijk versierd waren. Bovendien bevatte het graf van Newgrange een zeer opmerkelijk bouwelement dat de vindingrijkheid en astronomische kennis van de oude inwoners van Ierland vertelde. Tijdens de zonsopgang bij de winterzonnewende dringt een lichtstraal door een klein gat in het midden van het graf, waar het een megaliet verlicht die is versierd met het iconische motief van dit monument - een drievoudige spiraal. De graven waren ook uitgerust met stenen kommen, waarin waarschijnlijk de overblijfselen van voorouders in een fase van het begrafenis- of herdenkingsritueel werden geplaatst.

Detail van de decoratie van een van de omringende stenen van het Newgrange-graf

De ideeën die graven zoals Newgrange onsterfelijk maken, verwijzen rechtstreeks naar het traditionele concept van een wereld die uit drie hoofddelen bestaat: de bovenwereld bewoond door goden, de middenwereld van de mens en de onderwereld, waarin voorouders en spirituele dieren verblijven. Zo betekende het binnengaan van het graf, dat waarschijnlijk alleen was toegestaan ​​aan een kleine groep ingewijden, niet alleen toegang tot de fysieke onderwereld, maar ook tot de spirituele onderwereld. Het was een toegang tot de wereld van voorouders, tot op het diepste niveau van de menselijke psyche die geassocieerd wordt met het onderbewustzijn. Aaron Watson, een archeoloog die zich onder meer bezighoudt met archeologie, schreef: “Door deze monumenten binnen te gaan, werden de deelnemers duidelijk gescheiden van de buitenwereld. . ‟

Artistieke weergave van een boom van de wereld

De verdeling van de wereld in drie delen is kenmerkend voor bijna alle traditionele samenlevingen en prehistorische culturen, maar ook voor historische oude beschavingen, zoals de Soemerische. In dit concept wordt de as van de wereld gevormd door een heilige boom waarvan de kroon de bovenwereld is, meestal gesymboliseerd door een adelaar. In de wortels van deze boom bevindt zich dan de lagere wereld die wordt vertegenwoordigd door de slang. Dit concept komt voor in bepaalde variaties van Siberië tot de Amazone en is daarom universeel voor de hele mensheid. In veel culturen zijn menselijke woningen ook een model voor dit begrip van het universum, zoals het geval is bij de Amazon Barasana-stam, wiens lange huizen bouwelementen bevatten die geen praktisch doel hebben, maar dienen om hun kosmologie vast te leggen. In die zin vertegenwoordigt het dak de hemel, de pilaren van het huis de bergen die de hemel ondersteunen, de vloer is de aarde en daaronder is de onderwereld. Hetzelfde idee, maar in een veel meer monumentale vorm, werd daarom ingeprent in de megalithische graven.

Tips uit de Sueneé Universe e-shop

Penny McLean: Guardian Angels

Hoe ken je je beschermengel en zijn energie? Engelen beschermen ons, geven ons warmte of waarschuwen ons.